Molde - småby og metropol

MOLDE: I kunne ta utgangspunkt i at I våkne tidlig på Rica Seilet og tenke med dikteren: Kom opp av sengen, morgenen er klar, ønsker å se om jeg fjellkjenning har. Fjorden. Holman. Fjellan. “Intet så sterkt som din synsring av fjeld” .

I kunne parafrasere ut fra at det er Uflytterdagen, når vi som var her en gang kommer hjem og treffer hverandre og minnes det som var en gang, treffer dem som var her en gang og fremdeles er her. Om Ibsen og Bjørnson og Keiser Wilhelm og Kjell Inge Røkke og Syltes ananasbrus. I kunne til og med i en bisetning få lurt inn at I høytidelig er utnevnt til Molde-ambassadør “, en titel som gis til “personer, institusjoner og bedrifter som har vært med på å profilere Molde på en positiv måte over et lengre tidsrom”, som Jo Nesbø, Åge Hareide, Jazzfestivalen, fotballklubben, Kjell Magne Bondevik, bygartneren (“Molde, Molde, blomsternes by! hus mellom haver, vennerne går der! Hundrede mil ifra dem – jeg står der under rosernes ly”).

Som Edvard Hoem. Som kan si alt så endelig mye bedre og har et mer realistisk kritisk blikk på det som er og det som var enn vi som når fire av oss hvert år samles en uke om sommeren blant hyttene i Vestfold, alltid reiser oss på avskjedsmiddagen og hvert år avsynger Moldesangen med den ene hånden på brystet, mens de øvrige 10 ikke en gang prøver å skjule sin misbilligelse.

Edvard, som var sommervikar da jeg på slutten av 1960-tallet hadde min første redaktørjobb, i hjembyen, tilgir meg sikkert når jeg heretter lar hans rungende røst – han er jo nesten som både å se og høre Bjørnstjerne Bjørnson – omtaler både det som var, det som er og det som bør blive:


Vi som har ei fortid her, veit at det er framtida det kan gjerast noko med. Molde er vår ungdoms by, og ungdomsminna bleiknar ikkje. Fjella og fjorden har brent seg inn i oss som valte å reise vidare da skoletida var forbi. Men det er sant som forfattaren Thomas Wolfe seier: You can´t go home again. Ein kan ikkje dukke opp etter tretti år og late som ingen ting. Du kan ikkje late som om tida har stått stille medan du sjøl var borte og blei ein annan.

Men ein kan kjenne korleis minna livnar til, og framleis pustar eg djupt og letta på flyplassen og gaular og syng når eg køyrer ned Romsdalen.

Det finst eit hemmeleg forbund for å bevare sekstitals-Molde sonm ein antikvitet, og der eg ikkje eg medlem. Dei som skrik opp mot all forandring, vil ikkje bli høyrt når det er grunn til å rope ulv. Hotellet på Reknes er ikkje høgt sett mot fjella og fjorden. Stadion er ikkje stort mot himmel og hav! Den som ikkje trur byen tåler nokre monumentalbygg har ikkje fått med seg kor mektig naturen er. Mot Romsdalsalpane bleiknar Røkkes rikdom.

Det som er smått, blir verkeleg smått i Molde, og eg skal ikkje legge skjul på at eg meir enn ein gong har slengt frå meg lokalavisa og tenkt at heile byen skulle vore pakka inn og sendt i posten for å bli hovudstad i Molboland, eller kanskje blitt vennskapsby med Jante.

Er det meir provinsialisme i Molde enn andre stader? Nei.
Men litt for ofte opplever ein at byens innbyggarar meiner Molde er i ferd med å vinne ein konkurranse om å vera den beste byen i Norges land, og at det som er bra, skjer fordi det skjer i Molde. Da er det som om jazzens store stjerner spelar spesielt godt fordi dei spelar i Molde, og at det i grunnen ikkje hadde gått dei så godt, om dei ikkje fekk opptre her. Det er tider da det verkar som det for mange er heilt normalt at verdensstjernene går i gatene her, ja at det nesten berre skulle mangle. Da seier somme Moldefolk til meg at dei ikkje kan forstå at eg kan bu i Oslo, for det er i Molde det skjer. Molde er med andre ord meir Oslo enn Oslo nokon gong kan bl.

Det finst ein falsk patriotisme i Molde som utartar til provinsialisme. Molde er ikkje verdens navle og kan heller aldri bli det, anna enn for dei som har sin eigen navle som sentrum i verda. Det er for lite av den ekte patriotismen, men det er også sant at den ekte patriotismen finst, og at det i stor grad er takk vere den at Molde er det den er i dag. Det er kaksane i byen legg inn pengane sine i byens velferd, det er dei frivillige organisasjonane, det er jazzentusiastane, det er korfolket, det er Molde Byes Vel og alle som utfører noko ekstra og gjer det det vel vitande om at Molde nettopp ikkje er verdens sentrum, men dei gjer det likevel, av kjærleik til sin eigen by.

Kvifor er det slik at forretningar i Molde ikkje tar kredittkort som er gyldige i det indre av Kina og i alle præriebyar i det ville vesten? Kvifor skiltar ein ikkje byen på fleire språk, så folk veit kvar dei er? Norge er eit land i verda, sa statsminister Korvald i si tid, og Molde er ein by i verda. Dei generasjonane som veks opp no, lever i ein internasjonal kultursfære, snakkar engelsk bortimot perfekt, ser film og fjernsyn på mange språk og høyrer musikk frå heile verda. Den byen som ikkje greier å legge bort sin provinsmentalitet, vil framstå som eit fangehol, og ingen vil orke å bu der. Folk spør ikkje lenger først og fremst kvar dei er født, men kvar dei kan realisere sine håp om eit godt liv og ei god framtid.

Byen må bli flinkare til å tolerere det særeigne, dei som går utanfor allfarvegen, dei som prøver å tenke noko som ikkje alle andre har tenkt. Kanskje tar dei somme gonger feil, men det er dei som til sjuande og sist dei som går sine eigne vegar som har rett, fordi dei veit at ikkje alt alltid skal vera slik det er, fordi det alltid har vore slik, men at den som vil ha ei framtid må forandre seg.

Hotell Rica Seilet og det noe stadionet, Røkkeløkka, er nye innslag i bybildet (alle foto: tbb)

Når eg ser tilbake, viser det seg jo at også fortida kan ein gjera noko med. Utan fortid er byen utan sjel, og fortida opnar seg som nye dimensjonar mot framtida og fortel nye forteljingar til nye generasjonar om det som ein gong var. Dei siste tretti åra har forandra synet vårt på kva det er verdt å beva-re, og den førti- og femtitalsfunksjonalismen som i min barndom uttrykte byens moder-nitet, er i ferd med å få alderens patina.

Det som var det nye Molde etter krigen er for nye generasjonar i ferd med å bli det gamle Molde. Det fell meg sterkt i auga sidan eg ikkje bur her fast, at det er eit aldrande sentrum eg køyrer inn i når eg sig gjennom byen ein haustkveld. Femti år heretter vil bygårdane langs Storgata vera frå ein fjern tidsalder som ikkje eingong gamlingane har noko minne om. På branntomtene etter andre verdskrigen vil det stå ein by som er unik fordi den vitnar om den katastrofen som den vart skapt i.

Det er kosmopolitisk å elske sin eigen by, for det gjer også folk overalt i verda. Den verkelege patriotismen er individualistisk og internasjonal. Individualisten finn til slutt det allment menneskelege, idet han og ho oppdagar at dei andre faktisk i forbausande grad er som oss. Ein kan reise bort og vende heim igjen, og vera heime der ute fordi ein lærte verda å kjenne i eigen by. Ein kan elske Molde fordi ein fekk lære i Molde at verda er større enn Molde.

Framtida for småbyen ligg i å vera til for menneska, slik at dei kan ha ein møtestad der individualisten kan finne andre menneske.
Molde er ein småby i den store verda, og det er som småby Molde har sin sjanse. Når folk flytter til ein småby er det ikkje fordi den skal bli stor, men fordi den skal ha den kvaliteten den viser i sine beste tider og beste stunder. Den må ha ein nærleiksdimensjon som er unik. Gjennom småbyen bør ein kunne gå på ein søndagskveld, på ein time eller så, frå den eine utkanten til den andre. Og så må ein møte andre, som ein kjenner eller har sett før,og så må ein gjenkjenne gater og hus.